لاکپشت ها هم پرواز می کنند ؛ تقابل جنگ و زندگی

از آغاز تمدن بشری،جنگ همواره همراه و عضو جدا نشدنی تمدن بوده و هست، جنگ همیشه همراه تمدن در حال پیشرفت است،و هرچه جلو میرویم نابرابری جنگ ها بیشتر وبیشترمی شود،اما چیزی که از ابتدا در این میان بدون تغییر مانده آسیب پذیر بودن قشری از اجتماع است که در میان آتش جنگ دچار دردهای شدید روحی و جسمانی میشوند. زنان و کودکان بی گناه و حتی افراد بی طرف همیشه در میان جنگ بسیار آسیب پذیر بوده اند،این موضوع همانند بسیاری از مشکلات انسانی چشم کارگردانان و تهیه کنندگان سینمایی را به خود جلب کرده و در طی سالیان دراز شاهد فیلم های بسیاری در ژانر های مختلف بوده ایم که چهره جنگ را واضح تر ساخته اند،در این میان این فیلم ها خشونت را که خمیر مایه اصلی جنگ است به شکلی عریان نمایان میسازند،اما کمتر فیلمی توانسته که با نشان ندادن خشونت چهره زشت جنگ را همانند آینه ای صاف منعکس کند،"لاکپشت ها هم پرواز می کنند" ساخته "بهمن قبادی" در سال 1382 ثابت کرد که با جدا کردن خمیر مایه اصلی جنگ هم می توان به این عمل دست یافت.

ابتدا باید با "بهمن قبادی" کمی آشنا شد،بهمن قبادی کارگردان کُرد زبان ایرانی که در شهر سنندج به دنیا آمده همیشه با توجه به مسایلی که همه ما کمابیش با آن در مورد کُرد ها آشنایی داریم،فیلم ساخته است،"لاکپشت ها هم پرواز می کنند" فیلمیست به دور از هر گونه گرایش سیاسی یا مذهبی،و کاملا تمرکز خود را روی قسمت آسیب های جنگ گذاشته است.

داستان در مرز عراق و ترکیه روایت می شود،مکانی که پناهندگان کرد در آن زندگی می کنند،بیننده داستان قشری از جامعه را دنبال می کند که فروپاشیده و تنها راه نجاتش همبستگی و برادری است،در قسمت ابتدایی فیلم و زمانی که داستان در حال شکل گرفتن است ما شاهد فضایی تلخ و شیرین هستیم،بیننده مشاهده می کند که کودکان این روستای مرزی در حال تنظیم کردن آنتن های تلویزیون هستند و با شادی و سروصدایی زیاد در زیر آفتاب مشغول این کارند،همه این المان ها در ابتدا نوید یک داستان شیرین و ساده را می دهد تا این که متوجه می شویم آنتن ها برای شنیدن اخبار شروع شدن جنگ است که ایستاده اند و از اینجاست که کارگردان شروع به عریان ساختن هیولای جنگ می کند.

بیشتر فیلم تمرکز روی کودکان و تاثیر مخرب جنگ روی آنها دارد و در ادامه شاهد یکی از خردکننده ترین المان های داستان هستیم،زمانی که می بینیم کودکان با دست و پا های معلول که ناشی اصابت با مین است در مرز مشغول جمع آوری مین هستند تا با فروش آن ها در بازار سیاه کسب در آمد کنند،در اینجا صحبت کردن در مورد داستان بیشتر از این نیازی نیست زیرا کشف ادامه این درد و رنج به عهده خود بیننده است.

نکاتی که این فیلم را به یکی از بهترین فیلم ها در ژانر جنگ می سازد بسیار است،"قبادی" با روشی خارق العاده توانسته جامعه ای کوچک اما جهان شمول را به تصویر بکشد که جنگ در حال نابود سازی تمامی جنبه های اساسی آن است،کودکانی که در این اثر جلوی دوربین قرار دارند استعاره دلخراش از تمامی کودکانی هستند که در میان آتش جنگ گرفتار شده اند،تصاویری که "قبادی" آن های را به بیننده نشان می دهد شاید برای خیلی ها دور از تصور باشد اما برای افرادی مانند ایرانی ها که همواره شاهد جنگ و درگیری چه در ایران در زمان دفاع مقدس و چه در کشور های همسایه بوده اند بسیار نزدیک به واقعیت است.

استفاده هوشمندانه "قبادی" از دوربین در بسیاری از صحنه ها منجر به به وجود آمدن تصاویری خیره کننده شده است،"قبادی" به خوبی ثابت کرده کارگردانی قدرتمند است،از کودکی که در میان پوکه های توپ به دنبال والدینش میگردد،تا کلوز آپ های او برای شخصیت اصلی زن(که استخوان بندی داستان است)،تا مستر شات ها و کات ها و دکوپاژ هایش همه همه به بهترین نحو ممکن اجرا شده است،طراحی صحنه و لباس نیز بسیار با وسواس و دقیق انجام گرفته و فیلمنامه جای هیچ سوالی را باقی نمیگذارد.

در انتها تمامی این تکنیک ها دست به دست هم داده اند تا داستانی غم انگیز و تلخ را روایت کنند،همه می دانند جنگ تلخ است اما شاید هیچ کس فشاری را که جنگ روی کودکان وارد می سازد را به شکلی که "قبادی" نمایان ساخته نتواند متصور شود،"قبادی" این داستان زشت را با مکمل عشق روایت می کند،به گونه ای که با وجود تمامی زشتی ها باز هم شاهد شکفتن انسانیت در لحظات زشت جنگ هستیم،درست است که به عقیده خیلی ها جنگ اخلاق نمی شناسد اما "قبادی" با روایت این داستان سعی در این دارد که بگوید جنگ تنها جاییست که بیشترین نیاز به اخلاق و انسانیت احساس می شود.